Zoeken

Beoordelingskader Vertaler


Integriteitsbeoordeling

Vertalers die worden ingeschreven in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv), worden ingezet door de overheid en kunnen te maken krijgen met gevoelige informatie. Zij dragen dus een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daarom wordt er voor vertalers een integriteitsborging gehanteerd, waarbij gebruik wordt gemaakt van een integriteitsverklaring.

Wanneer de vertaler in de vijf jaren voorafgaand aan het inschrijfverzoek in Nederland woonachtig is (geweest), dan moet een Nederlandse Verklaring Omtrent Gedrag (hierna: VOG) worden overgelegd. De VOG mag niet ouder zijn dan drie maanden op het moment van indiening van het inschrijfverzoek Rbtv en moet zijn afgegeven door de daartoe bevoegde instantie met screeningsprofiel 80 voor de Raad voor Rechtsbijstand. De VOG kan digitaal worden aangevraagd.

Wanneer de vertaler in de vijf jaren voorafgaand aan het verzoek (ook) buiten Nederland woonachtig is (geweest), dan moet een integriteitsverklaring worden overgelegd van elk land waar de vertaler woonachtig is geweest in de vijf jaren voorafgaand aan het inschrijfverzoek Rbtv. De integriteitsverklaring mag niet ouder zijn dan drie maanden op het moment van indiening van het inschrijfverzoek Rbtv en moet zijn afgegeven door een daartoe bevoegde (indien mogelijk nationale/federale) instantie.

Bij een verzoek tot inschrijving in het Rbtv kan ook eventuele andere relevante informatie ten aanzien van integriteit worden betrokken.

Inschrijving in het Rbtv

Als de integriteit is aangetoond, moet de vertaler vervolgens aantonen te beschikken over de vakinhoudelijke competenties die nodig zijn om vertaalwerk van goede kwaliteit te leveren. Deze competenties zijn vastgelegd in artikel 3 van de Wet beëdigde Tolken en Vertalers (Wbtv).

Inschrijving als vertaler in het Rbtv is rechtstreeks mogelijk op basis van een:

  • diploma van een vertaalopleiding op minimaal bachelor-niveau in de vertaalrichting waarvoor inschrijving wordt verzocht met minimaal C1-niveau als eindniveau in termen van het Europees Referentie Kader (ERK); of
  • getuigschrift waaruit blijkt dat de vertaler in de vertaalrichting waarvoor inschrijving wordt verzocht een vertaalvaardigheidstoets op C1-niveau van het ERK met goed gevolg heeft afgelegd die voldoet aan het Kader voor integrale taalgebonden vertaalvaardigheidstoetsen.

Op de webpagina Opleidingen en toetsen - Raad voor Rechtsbijstand Wbtv staat een actueel overzicht van erkende aanbieders van vertaalopleidingen en vertaaltoetsen. Indien het een andere, in het buitenland gevolgde vertaalopleiding betreft, dient het getuigschrift/ diploma volgens de IDW-structuur te worden gewaardeerd op het niveau van een afgeronde hbo- of wo-opleiding.

Bureau Wbtv vraagt in dat geval de diplomawaardering aan.

Anderszins aantonen

Vertalers die niet in het bezit zijn van een diploma of getuigschrift dat rechtstreeks toegang geeft tot het Rbtv, kunnen op grond van het Besluit inschrijving Rbtv worden ingeschreven in het Rbtv als zij kunnen aantonen te beschikken over alle hieronder genoemde competenties. De taalvaardigheid wordt uitgedrukt in ERK-niveaus. Het ERK is een internationale standaard die wordt gebruikt om taalvaardigheid te beschrijven en te beoordelen op verschillende aspecten, waaronder leesvaardigheid, luistervaardigheid, schrijfvaardigheid en spreekvaardigheid. Voor vertalers dienen in ieder geval de leesvaardigheid van de brontaal, en de schrijfvaardigheid en leesvaardigheid van de doeltaal aantoonbaar op ten minste C1-niveau te zijn.

  1. Taalvaardigheid (leesvaardigheid) van de brontaal op ten minste C1-niveau van het ERK;
  2. Taalvaardigheid (leesvaardigheid en schrijfvaardigheid) van de doeltaal op ten minste C1-niveau van het ERK;
  3. Kennis van de cultuur van het land of gebied van de bron- en doeltaal;
  4. Vertaalvaardigheid en –attitude;
  5. Vertaalervaring

Om aan te tonen dat u beschikt over deze competenties, vragen we u een toelichting voor te leggen waarin u motiveert waarom u over elk van deze competenties beschikt en op welke wijze u deze heeft verworven. Het gemakkelijkste is om hiervoor gebruik te maken van een (volledig ingevuld) , maar u kunt ook zelf een toelichting opstellen. Per competentie dient u uw motivering te onderbouwen met bewijsstukken, zoals diploma's, referenties en andere documenten (met vertaling naar het Nederlands of Engels). Hieronder volgt per competentie hoe u dit kunt doen.

In bijzondere gevallen kan Bureau Wbtv de Commissie beëdigde tolken en vertalers vragen om advies.

A.        Taalvaardigheid (leesvaardigheid) van de brontaal op ten minste C1-niveau van het ERK

De leesvaardigheid van de brontaal op ten minste C1-niveau van het ERK kan worden aangetoond met:

  1. een diploma van een afgeronde opleiding op vwo-niveau, hbo-niveau of wo-niveau, waaruit blijkt dat de brontaal de onderwijstaal van de opleiding was. De onderwijstaal kan ook worden aangetoond met een verklaring van de betrokken onderwijsinstelling;
  2. een diploma van een afgeronde opleiding op vwo-niveau, hbo-niveau of wo-niveau, waarbij de brontaal als vak is gedoceerd en het behaalde eindniveau na toetsing ten minste C1-niveau is. Dit kan ook worden aangetoond met een verklaring van de betrokken onderwijsinstelling;
  3. een certificaat van een taaltoets van een full member lid van ALTE waarbij de vaardigheid lezen op C1-niveau is getoetst;
  4. een certificaat van een taaltoets van een aangewezen deskundige waarbij de vaardigheid lezen op C1-niveau is getoetst;
  5. een certificaat van een taaltoets die voldoet aan het Kader voor taaltoetsen waarbij de vaardigheid lezen op C1-niveau is getoetst;
  6. een diploma van een afgeronde vertaalopleiding op minimaal bachelor-niveau, waarbij één van de getoetste talen de brontaal is;
  7. een certificaat van een eerste- of tweedegraads onderwijsbevoegdheid, waaruit blijkt dat de brontaal op C1-niveau is getoetst;
  8. een getuigschrift van de kennistoets en praktijktoets Vertalen van het Kernteamtraject Kwaliteitsnormering Tolken en Vertalers (2000-2005), waarbij één van de getoetste talen de brontaal is.

N.B. Indien het geen NVAO-geaccrediteerde (Nederlandse of Vlaamse) opleiding betreft, dient u het getuigschrift/ diploma volgens de IDW-structuur te laten waarderen op het niveau van een afgeronde vwo-, hbo- of wo-opleiding.  De onderwijstaal kan ook blijken uit het diploma(supplement) of een verklaring van de betrokken onderwijsinstelling.

Indien de brontaal het Nederlands is, kan het aantonen van het Nederlands op C1-niveau ook op de volgende manieren:

  1. een diploma van een SIGV-opleiding (in 2024 opgeheven) Juridisch Vertalen in Strafzaken of Gerechtstolken in Strafzaken, mits behaald op of na 1 januari 2013, waarbij één van de getoetste talen het Nederlands is;
  2. een diploma van de opleiding Schrijftolk (Associate Degree);
  3. een certificaat van een vertaaltoets op C1-niveau die voldoet aan het Kader voor integrale taalgebonden vertaalvaardigheidstoetsen, waarbij één van de getoetste talen het Nederlands is;
  4. een certificaat waaruit onderwijsbevoegdheid als NT2-docent blijkt.

B.        Taalvaardigheid (lees- en schrijfvaardigheid) van de doeltaal op ten minste C1-niveau van het ERK

De lees- en schrijfvaardigheid van de doeltaal op ten minste C1-niveau van het ERK kunnen worden aangetoond met:

  1. een diploma van een afgeronde opleiding op vwo-niveau, hbo-niveau of wo-niveau, waaruit blijkt dat de doeltaal de onderwijstaal van de opleiding was. De onderwijstaal kan ook worden aangetoond middels een verklaring van de betrokken onderwijsinstelling;
  2. een diploma van een afgeronde opleiding op vwo-niveau, hbo-niveau of wo-niveau waarbij de doeltaal als vak is gedoceerd en het behaalde eindniveau na toetsing ten minste C1-niveau is en waarbij de vaardigheden lezen en schrijven zijn getoetst. Dit kan ook worden aangetoond met een verklaring van de betrokken onderwijsinstelling;
  3. een certificaat van een taaltoets van een full member lid van ALTE waarbij de vaardigheden lezen en schrijven op C1-niveau zijn getoetst;
  4. een certificaat van een taaltoets van een aangewezen deskundige waarbij de vaardigheden lezen en schrijven op C1-niveau zijn getoetst;
  5. een certificaat van een taaltoets die voldoet aan het Kader voor taaltoetsen waarbij de vaardigheden lezen en schrijven op C1-niveau zijn getoetst.
  6. een diploma van een afgeronde vertaalopleiding op minimaal bachelor niveau, waaruit blijkt dat de doeltaal daadwerkelijk getoetst is als doeltaal (als ‘A-taal’ wanneer de vertaalopleiding alleen A- en B-talen hanteert, of als A- of B-taal wanneer de vertaalopleiding ook de C-taal hanteert);
  7. een diploma van een SIGV-opleiding Juridisch Vertalen in Strafzaken (in 2024 opgeheven), mits behaald op of na 1 januari 2013, waarbij de doeltaal daadwerkelijk getoetst is als doeltaal;
  8. een certificaat van een vertaaltoets op C1-niveau die voldoet aan het Kader voor integrale taalgebonden vertaalvaardigheidstoetsen, waaruit blijkt dat de doeltaal daadwerkelijk getoetst is als doeltaal;
  9. een getuigschrift van de kennistoets en praktijktoets Vertalen van het Kernteamtraject Kwaliteitsnormering Tolken en Vertalers (2000-2005), waaruit blijkt dat de doeltaal daadwerkelijk getoetst is als doeltaal;
  10. een certificaat van een eerste- of tweedegraads onderwijsbevoegdheid, waaruit blijkt dat de doeltaal op C1-niveau is getoetst.

N.B. Indien het geen NVAO-geaccrediteerde (Nederlandse of Vlaamse) opleiding betreft, dient u het getuigschrift/ diploma volgens de IDW-structuur te laten waarderen op het niveau van een afgeronde vwo-, hbo- of wo-opleiding.  De onderwijstaal kan ook blijken uit het diploma(supplement) of een verklaring van de betrokken onderwijsinstelling.

Indien de doeltaal Nederlands is, kan het aantonen van het Nederlands op C1-niveau ook op de volgende manieren:

  1. een diploma van de opleiding Schrijftolk (Associate Degree);
  2. een certificaat van een vertaaltoets op C1-niveau die voldoet aan het Kader voor integrale taalgebonden vertaalvaardigheidstoetsen, waarbij het Nederlands getoetst is als doeltaal;
  3. een certificaat waaruit onderwijsbevoegdheid als NT2-docent blijkt.

C.        Kennis van de cultuur van het land of gebied van de bron- en doeltaal

Onder kennis van de cultuur van het land van de bron- of doeltaal wordt verstaan: alle kennis over de geschiedenis, religie(s), staatsinrichting (bijv. politieke en juridische systemen maar ook de organisatie van overheidsinstanties, justitie, zorg en onderwijs), normen en waarden, culturele conventies en symbolen, cultuuruitingen en maatschappelijke ontwikkelingen waarvan goed geïnformeerde inwoners van het land of taalgebied op de hoogte zijn en waarnaar zij kunnen verwijzen in hun taaluitingen, zonder de betreffende fenomenen expliciet te hoeven benoemen of uitleggen.

Voor vertalers is het van essentieel belang dat zij van hun beide taalgebieden (zowel bron- als doeltaal) over deze kennis beschikken, om verwijzingen in taaluitingen in de ene taal correct te kunnen herkennen en interpreteren, en tegelijkertijd ook goed te kunnen inschatten in hoeverre deze wel, deels of niet bekend zijn bij de sprekers van de andere taal, zodat ze vervolgens de juiste vertaalstrategie kunnen toepassen.

Het is meestal niet mogelijk om deze kennis op objectieve en onafhankelijke wijze te meten of toetsen, anders dan met een vertaaltoets in de specifieke vertaalrichting. De kennis van de cultuur van het land of gebied van de brontaal, respectievelijk de doeltaal, kan wel worden onderbouwd met een combinatie van onder meer:

  1. Langdurige culturele onderdompeling in het land of gebied van de brontaal, respectievelijk de doeltaal, waarbij sprake is van sociale contacten, actieve deelname aan de lokale gemeenschap en aanpassing aan de lokale omstandigheden, door middel van bijvoorbeeld:
  • een langdurig verblijf in een land of gebied waar de brontaal, respectievelijk de doeltaal, de voertaal is;
  • studie-ervaring in een land of gebied waar de brontaal, respectievelijk de doeltaal, de voertaal is;
  • werkervaring in een land of gebied waar de brontaal, respectievelijk de doeltaal, de voertaal is;
  1. het doorlopen en afronden van een taalstudie in de brontaal, respectievelijk de doeltaal;
  2. het afronden van delen van een opleiding of bijscholing waarbij de nadruk lag op de cultuur van het betreffende taalgebied, of het cultuuraspect aantoonbaar een belangrijk onderdeel van de opleiding betrof;
  3. cultuurkennis van het land of gebied van de brontaal, respectievelijk de doeltaal, die is opgedaan in een professionele context waarin kennis van die cultuur noodzakelijk was.

De bovenstaande punten moeten enkel gezien worden als aanwijzingen dat de vertaler beschikt over de vereiste kennis van de cultuur behorende bij het land of gebied van de brontaal, respectievelijk de doeltaal, maar zijn daarvoor niet zonder meer voldoende. Bij de beoordeling of de kennis van de cultuur van het land of taalgebied van de brontaal of doeltaal in voldoende mate aanwezig is, wordt alle informatie in onderlinge samenhang betrokken.

D.       Vertaalvaardigheid en –attitude

De beheersing van vertaalvaardigheid en -attitude kan worden aangetoond met onderstaande diploma’s en/of certificaten:

  1. een diploma van een vertaalopleiding met minimaal C1-niveau als eindniveau in termen van het ERK (in een andere vertaalrichting);
  2. een certificaat van een vertaalvaardigheidstoets die voldoet aan het Kader voor integrale taalgebonden vertaalvaardigheidstoetsen (in een andere vertaalrichting);
  3. een certificaat van de taaloverstijgende module Algemene Vertaalvaardigheden (AVV) van ITV Hogeschool voor Tolken en Vertalen;
  4. andere diploma’s en/of certificaten waaruit blijkt dat ten minste 15 EC (420 uren studiebelasting) is gevolgd in vertaalvaardigheid en -attitude en waarbij de volgende verplichte onderdelen zijn getoetst en behaald:
    1. tekst en tekstbegrip;
    2. tekst en cultuur en culturele duiding;
    3. vertaaltechnieken;
    4. vertaalstrategie;
    5. technische aspecten van het vertalen;
    6. vertaalattitude

E.        Vertaalervaring

Aantonen dat de vertaler voldoet aan het werkervaringsvereiste kan door middel van het overleggen van , waaruit blijkt dat de vertaler beschikt over ten minste vijf jaar werkervaring als beroepsvertaler, direct voorafgaand aan het verzoek in de betreffende vertaalrichting.
Eén derde deel van de vertaalervaring uit klassieke vertaalopdrachten mag vervangen worden door werkervaring uit revisie- en post-editingopdrachten, elk voor de helft. Daarbij is ervan uitgegaan dat het reviseren of post-editen gemiddeld ongeveer vijf keer zo snel gaat als klassiek vertalen, waardoor de werk/urenbelasting van bijvoorbeeld 50.000 klassiek vertaalde woorden overeenkomt met de werk/urenbelasting van 250.000 woorden uit revisie-opdrachten of post-editingopdrachten.


De vertaler kan daarom kiezen uit twee opties om de werkervaring aan te tonen:

  1. Alleen klassieke vertaalopdrachten, ten minste bestaand uit:
    • minimaal 300.000 woorden uit (een of meerdere) bronteksten in de brontaal, vertaald naar de doeltaal.
  1. Een combinatie van klassieke vertaalopdrachten en revisie- of post-editingopdachten, ten minste bestaand uit:
    • klassieke vertaalopdrachten van (een of meerdere) bronteksten van in totaal minstens 200.000 woorden in de brontaal, vertaald naar de doeltaal;
    • revisie-opdrachten van (een of meerdere) bronteksten van in totaal minstens 250.000 woorden in de brontaal, gereviseerd in de doeltaal;
    • post-editingopdrachten van (een of meerdere) bronteksten van in totaal minstens 250.000 woorden in de brontaal, ge-postedit in de doeltaal.

De vertaler moet bovendien beschikken over ten minste één jaar werkervaring in de betreffende vertaalrichting na het afronden van de scholing (zie onderdeel D van dit beoordelingskader). Dit wil zeggen dat de vertaler de vertaalvaardigheid en -attitude, zoals geleerd tijdens de scholing, ten minste één jaar in de praktijk heeft gebracht.
De vertaler mag ook verklaringen (referenties) en urenstaten van werk- of opdrachtgevers overleggen om aan te tonen dat is voldaan aan het werkervaringsvereiste. Het is belangrijk dat uit de stukken, per specifieke vertaalrichting, blijkt hoeveel woorden de vertaler heeft vertaald in de vijf jaren direct voorafgaand aan het verzoek tot inschrijving in het Rbtv.

Daar waar in het Besluit inschrijving Rbtv ‘interne werkinstructie’ staat vermeld, wordt onder andere dit beoordelingskader Vertaler bedoeld.