Advisering aan Programma Tolken in de Toekomst

Het Kwaliteitsinstituut Wbtv (hierna: het Kwaliteitsinstituut) adviseert de minister van Justitie en Veiligheid en Bureau Wbtv gevraagd en ongevraagd over beleid en activiteiten die bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van de Wet beëdigde tolken en vertalers.

Het Programma Tolken in de Toekomst (hierna: het Programma) bereidt in opdracht van de minister van Justitie en Veiligheid de herijking van het Register beëdigde tolken en vertalers (hierna: het Rbtv) voor. Aan het Kwaliteitsinstituut is gevraagd om over voorstellen van het Programma advies uit te brengen. Bij zijn advisering werkt het Kwaliteitsinstituut samen met de Commissie beëdigde tolken en vertalers (hierna: de Commissie btv) en de Klachtencommissie Wbtv. Over thema’s die de commissies rechtstreeks raken, brengen zij zoveel mogelijk een gezamenlijk advies uit.

Adviezen 2018

De adviescommissies hebben deelgenomen aan een aantal expertsessies van het Programma. Daarnaast hebben zij in 2018 over de volgende thema’s een schriftelijk advies uitgebracht:

Herijkt Register beëdigde tolken en vertalers (advies van 15 maart 2018)

Advies herijkt Register beëdigde tolken en vertalers

De adviescommissies erkennen de noodzaak voor een herijking van het Rbtv. Daarmee kan een categorie niet-registertolken, die noodgedwongen door justitieafnemers wordt ingezet, onder de controle van het register worden gebracht. De adviescommissies hebben het Programma geadviseerd om bij de voorgenomen herijking het huidige niveau van Rbtv-tolken (C1-niveau van het Europees Referentie Kader voor de talen) te handhaven en dit duidelijk te onderscheiden van de twee voorgestelde niveaus daaronder. Tolken met taalvaardigheid op B2-niveau van het ERK (niveau 2) dienen volgens de adviescommissies niet als beëdigd tolken in het Rbtv, maar op een (basis)lijst naast het Rbtv te worden vermeld. De inschrijving binnen de twee nieuw in te richten niveaus moet van tijdelijke aard zijn, zodat doorgroei naar een hoger niveau wordt gestimuleerd. De afnameplicht (art. 28 Wbtv) dient zo te zijn ingericht dat het hoogste niveau van tolken altijd voorrang krijgt. Dit moet streng worden gehandhaafd.

Verder adviseren de adviescommissies om toe te werken naar een uitbreiding van specialisaties. Tot nu toe kent het Rbtv alleen de specialisaties tolk in strafzaken en vertaler in strafzaken. Om het systeem met specialisaties goed te laten werken, moet bij het inzetten van tolken voorrang worden verleend aan tolken met een (bij de tolkdienst behorende) specialisatie.

In het advies wordt het belang benadrukt dat wordt voorzien in eenheid van normen: de basisnormen gelden voor alle niveaus. Op die manier is toetsing vooraf (heldere verwachtingen) en achteraf (bij klachten) uitvoerbaar. In het verlengde hiervan is aanbevolen het sanctie-instrumentarium bij gegronde klachten uit te breiden, zodat meer en effectiever maatwerk kan worden geleverd en beter rekening kan worden gehouden met de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit.

Crisismechanisme en verlengingscriteria (advies van 14 mei 2018)

Advies Crisismechanisme en verlengingscriteria

De adviescommissies onderschrijven de noodzaak van de beschikbaarheid van een crisismechanisme. Het crisismechanisme dient uitsluitend bedoeld te zijn voor uitzonderingssituaties waarin in een bepaalde talencombinatie als gevolg van een crisis tijdelijk geen of onvoldoende tolken beschikbaar zijn. Zij bevelen aan om in plaats van ‘noodlijst’ en ‘crisistolk’ begrippen te hanteren als ‘aspirantenlijst’ en ‘aspirant-tolk’. Voorafgaand aan plaatsing op de aspirantenlijst dient de taalvaardigheid en tolkvaardigheid van de tolken te zijn getoetst. De (getrapte) afnameplicht dient ook te gelden voor de aspirantenlijst. Verder adviseren de adviescommissies om de plaatsing op te aspirantenlijst tijdelijk (drie jaar met de mogelijkheid tot eenmalige verlenging) te laten duren en doorgroei te stimuleren.

De inschrijving in het Rbtv is van tijdelijke aard. Om de inschrijving te kunnen verlengen, moet een tolk na afloop van de inschrijfduur aantonen aan bepaalde verlengingscriteria te voldoen. Het gaat daarbij onder meer om eisen aan permanente educatie. Het Programma heeft voorstellen gedaan om deze verlengingscriteria te wijzigen. De adviescommissies hebben het Programma geadviseerd om activiteiten gericht op zakelijke en ondernemersgerichte competenties onderdeel te laten blijven uitmaken van het systeem van permanente educatie. Deze competenties zijn van belang ter ondersteuning van de zelfstandige beroepsuitoefening en dragen bij aan een professionele houding. Terughoudendheid is geboden bij het introduceren van werkervaring als niveau onderdeel van permanente educatie.

Inschrijfprocedure (17 september 2018)

Advies Inschrijfprocedure

De adviescommissies adviseren een centrale beoordeling van verzoeken tot inschrijving in het herijkte Rbtv door de Raad voor Rechtsbijstand. De verantwoordelijkheid voor toetsing van wettelijke competenties kan en moet niet worden belegd bij intermediairs en afnemers. Toetsing van uitzonderingsgevallen, onder meer op basis van portfolio’s, dient te zijn voorbehouden aan de Commissie btv.

Terugkoppeling Programma en vervolg

Op 18 maart 2019 heeft het Kwaliteitsinstituut van het Programma een terugkoppeling (pdf, 600 kB) op de adviezen ontvangen. De komende periode adviseert het Kwaliteitsinstituut - al dan niet met de andere commissies - onder meer over de wijzigingen van het Besluit beëdigde tolken en vertalers en het uitvoeringsbeleid van de Raad voor Rechtsbijstand en Bureau Wbtv. Daarnaast vraagt het Kwaliteitsinstituut aandacht voor kwaliteitseisen die van essentieel belang zijn voor de aanbesteding van tolkdiensten en voor de monitoring van de afnameplicht.